Salarisonderhandelingen in de zorg

 

De noodzaak: gender pay gap in de zorg

In mei 2019 werd door het pensioenfonds APG een intern onderzoek gedaan naar de ‘gender pay gap’, dit is de loonkloof tussen mannelijk en vrouwelijk personeel. Ze werden vergeleken met mannelijke collega’s in vergelijkbare functies, van dezelfde leeftijd, ervaring en dienstjaren. Bij 13% van de vrouwen werd er een onverklaarbare loonkloof gevonden. APG dichtte vervolgens de loonkloof met salarisverhogingen voor deze groep vrouwen.

 

Artikel Volkskrant: Pensioenuitvoerder APG trekt 'onverklaarbare' salarisverschillen recht:

vrouwen krijgen evenveel betaald als mannen.

 

Het salaris van artsen in loondienst ligt vast in CAO-afspraken en de arbeidsvoorwaardenregeling medisch specialisten (AMS) van de Nederlandse vereniging van ziekenhuizen. De medisch specialist kan worden ingeschaald in trede 0 tot 6, meestal naar aanleiding van het aantal jaren werkervaring. De ANIOS en AIOS vallen in de perifere ziekenhuizen in elk hun eigen salarisschaal van de CAO Ziekenhuizen. De academische ziekenhuizen en GGZ-instellingen hebben een aparte CAO, respectievelijk CAO-Universitair Medische Centra en CAO GGZ.

 

Uit een peiling van BKV in algemene ziekenhuizen uit 2012 blijkt dat er een inkomensverschil is van 80.000 euro per jaar tussen het specialisme dat het best en het slechts verdient, dit zijn respectievelijk een anesthesioloog en een kinder-jeugd arts. Van de ondervraagden werkt 87% in loondienst en dit betekent dat er dus ondanks een collectief CAO, er toch grote verschillen bestaan.

 

Ze hebben bij deze peiling ook gekeken naar de groep specialisten in universitair medische centra en de rol van werkervaring op het salaris. Hierbij vonden ze dat vrouwen met 10 jaar ervaring gemiddeld 22.000 euro per jaar minder verdienen dan hun mannelijke gelijke, waarbij gecorrigeerd is voor parttime werken.

 

Artikel Medisch Contact: Grote inkomensongelijkheid onder artsen.

 

Er worden in onderzoeken en discussies verschillende oorzaken aangehaald voor de oorzaak van de loonkloof. Volgens Sheryl Sandberg, COO van Facebook en auteur van het boek Lean In, begint het al bij de eerste baan. Dan onderhandelt slechts 7% van de vrouwen over hun salaris, tegenover 57% van de mannen. Ander onderzoek laat echter zien dat vrouwen net zo vaak onderhandelen als mannen, maar een kleinere kans hebben om te krijgen waar ze om vragen. Zoals ook beschreven staat in het volgende artikel uit de Harvard Business Review: 

 

Artikel Harvard Business Review: Women ask for raises as often as men, but are less likely to get them.

 

Onder andere door unconscious biases, dat zijn onbewuste vooroordelen en verwachtingen die we allemaal hebben, wordt er verschillend gereageerd op mannen en vrouwen die zich hetzelfde gedragen. Vrouwen kunnen worden gezien als veeleisend, terwijl hetzelfde gedrag bij mannen geïnterpreteerd wordt als assertief. Oprah Winfrey vertelt in het onderstaande filmpje hoe zij er in haar eerste baan achter kwam dat ze minder verdiende dan haar mannelijke collega die hetzelfde werk deed. De reactie van haar baas was “waarom zou jij zo veel moeten verdienen?”.

 

Filmpje: Oprah Winfrey Equal Pay Day

 

Uit weer ander onderzoek blijkt dat vrouwen zichzelf minder op de voorgrond plaatsen en daardoor hun eigen doorstroom naar hogere functies belemmeren. Daarnaast vereisen topfuncties vaak werkweken van meer dan zestig uur en dit is lastig te combineren met de zorgtaak die veel vrouwen op zich nemen. In het volgende artikel van de Volkskrant vertelt CBS-econoom Peter Hein van Mulligen dat de echte kloof tussen mannen en vrouwen op de Nederlandse arbeidsmarkt is die in gewerkte uren, niet in loon. Als we willen dat vrouwen meer uren draaien op de arbeidsmarkt, dan zal het werk thuis anders opgevangen moeten worden. Voor beide sexes vraagt dit aanpassing van verwachtingen, keuzes maken en verdeling van taken.

 

Artikel Volkskrant: De loonkloof: waarom vrouwen nog steeds minder verdienen dan mannen.

 

Een vragenronde onder artsen in Nederland met de vraag: ‘Hoe kan jij meer geld verdienen met je werk?’ resulteerde in het volgende: de mannen zeiden bijna allemaal door ‘door meer salaris te vragen’ en de vrouwen ‘door meer uur te werken’. Het lijkt dus ook een verschil in mindset te zijn.

 

Loonbaanonderbreking door zwangerschapsverlof en parttime werken zou ook een negatief effect hebben op het salaris. Het Centraal Bureau voor Statistiek laat zien dat er zelfs als we voor deze factoren corrigeren er een onverklaarbaar loonverschil van 5 tot 7 procent overblijft.

 

In Nederland zijn er weinig tot geen cijfers over de inkomens van artsen en de gender pay gap. Het zou heel interessant zijn als dat wij onze ziekenhuizen en GGZ-instellingen vragen om, net als APG, onderzoek te doen naar de loonkloof. Uit onderzoek blijkt namelijk dat organisaties die transparanter zijn over salaris en de mogelijkheid om te onderhandelen, de loonkloof verkleinen of zelfs oplossen.

 

 

Omdat onderhandelen een fijne skill is om te ontwikkelen hebben we voor jou onze 21 tips voor het onderhandelen over je salaris op een rijtje gezet. Verweven tussen de tips staan quotes van vrouwelijke dokters die ik heb geinterviewd over hun eerlijke en persoonlijke ervaring met salarisonderhandelingen. Dit zijn zowel de succesverhalen, als de minder succesvolle onderhandelingen.

 

Vergeet niet: een beter uitgangssalaris toont niet alleen waardering voor je inzet maar het is ook een bouwsteen voor de verdere opbouw van je carrière en de passende beloning. Niet alleen heb je elke maand profijt van een hoger uitgangssalaris, het werkt ook door in je navolgende baan en zelfs later in je pensioen.

 

Over je hele leven kan het salarisverschil tussen man en vrouw oplopen tot wel €300.000! Check op de website van WOMEN Inc. hoeveel geld jij in je werkende leven meer kan verdienen. 

 

Website WOMEN Inc.: Waar is mijn €300.000,-?

1. Research

Onderzoek welk salaris gebruikelijk is in het veld waar je gaat werken en onder welke CAO je valt. Het is aan te raden om navraag te doen bij collega’s over wat ze verdienen en wat ze onderhandeld hebben. Dit kan een collega zijn van hetzelfde specialisme of een ander specialisme, in je eigen ziekenhuis of juist elders.

 

“Sinds ik als ANIOS aan de slag ben gegaan heb ik eigenlijk voor elke baan onderhandeld. Zo heb ik als arts-onderzoeker voor het salaris van een arts-assistent onderhandeld. Als AIOS voor een hogere trede in de FWG schaal, met 4 werkdagen voor 90% salaris. Als specialist heb ik onderhandeld over een aanstelling voor onbepaalde tijd, een AMS trede omhoog en een nieuw laptop. Zaken waar ik over onderhandeld heb en die ik niet heb gekregen: een MBA of andere opleiding.” 

 

2. Timing

Sollicitatiegesprekken gaan over het algemeen eerst over de inhoud, kijken of je bij elkaar past en of de verwachtingen overeenkomen. Afhankelijk van de functie waarvoor je solliciteert heb je meerdere gesprekken met de directeur, een collega of aanstellingscommissie. Kijk uit dat je niet gaat onderhandelen in je sollicitatiegesprek. Daar staat de kennismaking en wederzijdse klik centraal. Je bent niet verplicht een salarisindicatie of eerder salaris te noemen in je sollicitatiegesprek. 

 

“Ik voldoe denk ik volledig aan het vrouwelijke profiel. Ik ben dus niet goed in het onderhandelen over mijn eigen salaris. Ik ga er altijd vanuit dat de CAO gewoon de CAO is.”

 

3. Mandaat

Bekijk wie mandaat heeft om over je salaris te beslissen, alleen daar moet je de onderhandeling mee doen. Soms is het iemand van human resources (HR) maar het kan ook heel goed je directe leidinggevende zijn. Een HR medewerker handelt altijd in opdracht van een leidinggevende, manager of directeur. Dit is de mandaatgever. Bij hele strikte instructie van de mandaatgever wordt het onderhandelen lastig en kan je het zijn dat de HR medewerker niet direct een tegenbod kan accepteren. Onthoud wel dat begin van een nieuwe baan het uitgelezen moment is om te onderhandelen en dat het vaak makkelijker is dan als je ergens al een tijdje werkt. Er is altijd iets te onderhandelen en een CAO is niet een wet die in steen gebeiteld is maar het uitganspunt of bodem.

 

“Ik heb niet onderhandeld over mijn salaris. Bij het arbeidsvoorwaarden gesprek met een medewerker van P&O werd een salaris en jaarcontract voorgesteld. Ik heb wel uit onderhandeld dat ik na mijn fellowjaar meteen een vast contract kreeg, in plaats van weer een jaarcontract. Daarna voelde ik weinig ruimte meer voor een salarisonderhandeling. Ook over dat jaarcontract moest de P&O medewerker eerst terug naar het afdelingshoofd. Deze was direct akkoord. Van collega's heb ik wel begrepen dat ze hebben onderhandeld over salaris bij vergelijkbare functies en met succes. Zij hebben wel één tot enkele schalen extra gekregen. Dit zijn vaker mannen dan vrouwen.”

 

4. Storytelling

Begin niet met een bedrag, maar vertel het verhaal en onderbouw jouw verzoek. Als je in je onderhandeling geen goede reden geeft zal het voorstel ook niet snel worden ingewilligd. Richt je dus vooral op hoe het ziekenhuis meer uit jou kan halen ten gunste van je kerntaken, je toegevoegde waarde voor de patiëntenzorg, onderzoek en/of de organisatie. Geef aan dat je in je salaris de erkenning en waardering terug wilt zien voor je kennis, kunde en inspanning. Bedenk vooraf een strategie hoe je het gesprek gaat aanpakken of wat je in ieder geval besproken wil hebben en op welke wijze. 

 

“De keren dat een onderhandeling goed ging kon ik open op tafel leggen wat ik nodig heb om de taak goed te vol brengen en een goede arts te zijn. Een goede voorbereiding op de onderhandeling is essentieel.”

 

5. Selling points

Wat ben jij waard of waarom verdien jij een salarisverhoging? Heb je veel klinische ervaring, ben je bedreven in een bestuurlijke functie of heb je recent een goede prestatie geleverd? Zet voor jezelf op een rijtje wat je de het afgelopen jaar hebt bereikt, hebt geleerd en hoe je bent gegroeid. Wat is dat in jouw ogen waard? Onthoud dat je van waarde bent voor het ziekenhuis en een salarisverhoging niet veel hoeft te kosten, vergeleken met wat het zou kosten als ze jou moeten vervangen.

 

“Je voelt je als ANIOS en AIOS vaak niet sterk in de rol waarin je zit. Dit komt doordat je nog in opleiding wilt komen of doordat je op een andere manier in een afhankelijk positie zit. Als je naar het arbeidsvoorwaardengesprek gaat met het gevoel, voor mij 20 anderen, dan verlies je op voorhand de wedstrijd. Dus het helpt als je naar binnengaat met het gevoel dat je ook echt iets toe te voegen hebt. Een goede voorbereiding en oefenen met vrienden heeft mij dan altijd geholpen.”

 

6. Needs

Wat heb je zelf voor ogen met deze baan? Wat wil je er leren en wat heb je daarvoor nodig? Wil je een contract voor onbepaalde tijd of bepaalde tijd? Welke neventaken wil je doen? Denk dan aan functies binnen de wetenschappelijke vereniging, commissies in het ziekenhuis, onderwijs geven of wetenschappelijk onderzoek. Maak dit voor jezelf maar ook in gesprek zo concreet mogelijk.

 

7. Win-win 

Een onderhandeling gaat twee kanten op en het is dus belangrijk om te weten wat de ander van jou nodig heeft. Zo kan je een win-win situatie creëren. Wees nieuwsgierig. Luister dus goed naar wat de werkgever wil en wat ze zoeken in hun nieuwe werknemer. Wat ontbreekt er in het team en hebben ze nodig? Wie vonden zij eerder een goede arts en waarom? Deze antwoorden kan je ook weer gebruiken in je eigen onderhandeling. 

 

8. Achtergrond

Zorg dat je goed geïnformeerd het gesprek binnenstapt. Wie is je directe leidinggevende en wat vindt hij of zij belangrijk? Wat zijn de speerpunten van het ziekenhuis of afdeling en kan jij daaraan bijdragen? Bestudeer de website van het ziekenhuis want daar kan je meestal veel over de missie en visie terugvinden. Als je als specialist wilt gaan werken in een ziekenhuis is het ook verstandig de jaarrekening te bekijken, deze is openbaar en online te vinden. Zo kan je een indruk kijken van de financiële situatie van het ziekenhuis.

 

“Er heerst een soort van taboe over het salaris in de zorg. Er hangt een sfeer dat je hier vooral bent om hard te werken, goed voor de patiënten te zorgen en niet om veel geld binnen te harken. Mede omdat het om publiek geld gaat natuurlijk. Maar als ik mijn overuren niet betaald krijg is dat ook niet eerlijk. Dokter zijn is een betaalde baan.”

 

9. Verdieping

Weet waar je over onderhandelt en doorgrond de financiële kant. Verdiep je in je salarisstrook en bekijk de loonschalen in de CAO. Praat in het gesprek over cijfers, niet schalen.

 

10. Ball-park

Ken het speelveld en haar grenzen waarin je gaat onderhandelen. Wat is je ideale salaris en wat is je bottom line. Probeer dit duidelijk voor jezelf af te kaderen. Als je salarisonderhandeling niet tot het gewenste resultaat leidt kan je het een gesprek ook afsluiten met een verzoek voor een nieuwe onderhandeling over zes maanden. Maak dan wel concreet waarover je gaat spreken, wat er dan veranderd is en wat potentiele uitkomsten zijn. Zorg dat je deze afspraken ook vastlegt op papier.

 

11. Anchoring

Het is een strategie om zelf het uitgangsbod te doen omdat je daarmee de toon voor de onderhandeling zet, regie neemt en de richting bepaald. Zet dan altijd realistisch hoog in, dus boven hetgeen dat je als ideale salaris ziet. Het voelt misschien een beetje gek, maar dan kun je altijd nog iets omlaag gaan. Soms wordt je verzoek, dat voor jouw gevoel te hoog was, toch direct ingewilligd! Je kan er juist ook voor kiezen om de ander met het eerste bod te laten komen, hierdoor geven ze je namelijk ook informatie weg over hun Ball-park. 

 

“In het begin van het gesprek overbied ik, waarbij ik de meest ideale scenario schets en dan iets meer. Hierbij maak ik het niet té bond. We zijn vaak te bescheiden en als er dan iets af moet vallen dan heb je nog wat te onderhandelen.”

 

12. Randvoorwaarden

Het gaat bij de onderhandeling, zoals eerder beschreven, nooit alleen over salaris. Het gaat ook over het takenpakket, productie afspraken, ontwikkel- en opleidingsmogelijkheden. Daarom kan je ook onderhandelingen over je secundaire arbeidsvoorwaarden. Denk dan aan een laptop en telefoon, reiskostenvergoeding, dienstenvergoeding, commissie werk en een opleiding. Tijd om administratie uit te werken, onderwijs te geven, onderzoek te doen of een promotie af te maken en vergaderingen of multidisciplinaire overleggen voor te bereiden. Maar ook nevenfuncties zoals toezichtfuncties en betaald werk elders al dan niet binnen je werkveld.

 

“In het verleden heb ik onderhandeld over een thuiswerkdag, een opleiding of andere secundaire arbeidsvoorwaarden, zeker als er sprake was van een vast basissalaris. Meestal lukte het me om een goed eindresultaat te bereiken waar iedereen tevreden mee was.“

 

13. Oefenen

Het valt sterk aan te beleven om het gesprek te oefenen. Je kan dan bedenken hoe je op lastige vragen antwoordt en hoe je wilt reageren op tegenvoorstellen. Alles komt er veel vloeiender en overtuigender uit als het al een keer hardop gezegd hebt. 

 

14. Face-to-Face

Doe de onderhandeling persoonlijk en niet over de mail of telefonisch. Het is veel moeilijker om een voorstel af te slaan als de persoon recht voor je staat. 

 

15. Compromis

Uiteindelijk gaat het spel van onderhandelen erom dat je net wat boven je eigen ideale situatie vraagt, zodat je een compromis kan sluiten waar beide partijen tevreden mee zijn. De meeste werkgevers zetten bewust een beetje laag in omdat ze ervan uitgaan dat je nog gaat onderhandelen. Als je iets beleefd inbrengt en goed onderbouwt waarom je vindt dat je iets nodig hebt of verdient, kan je eigenlijk alles bespreekbaar maken, en kan het je relatie zelfs verbeteren. Het vergt wat lef in het begin maar degene met wie je onderhandelt vindt het ook goed om te zien dat je voor jezelf opkomt.

 

16. Nachtje over slapen

Laat je niet overhaasten of overrompelen en accepteer niet zomaar een eerste bod. Vraag goed door wat de ander bedoelt. Zorg dat het bod concreet is. Voel en neem de ruimte om alles te laten bezinken. Zeg dat je erover wilt denken en slaap er een nachtje over! Dit geeft de ruimte later ook nog een vraag ter verduidelijking te stellen. 

 

“Voor mijn huidige functie kreeg ik een mailtje met de vragen: wanneer ben je afgestudeerd en wanneer ben je medisch specialist geworden. Op basis van deze informatie werd ik ingeschaald en ik ervaarde absoluut geen onderhandelruimte. Als ik dit werk al een aantal jaar had gedaan en als ik was gevraagd om te solliciteren, dan had ik wel een onderhandelpoging gedaan.”

 

17. Vastleggen

Laat het bod in concrete bewoordingen vastleggen op papier of e-mail zodat het duidelijk is dat jullie beide over hetzelfde praten. Soms is voor jou eigen situatie juist het prettig om dingen wat abstracter of vager te laten. Voel de ruimte ook om dit te sturen.

 

18. Geen garantie, maar een poging waard

Door goed onderhandelen neem je jezelf serieus en zet je meteen de toon dat je een gelijkwaardige, doelgerichte en daadkrachtige gesprekspartner bent voor nu en in de toekomst. Als je je bewust wordt van de onderhandelmomenten, dan komen ze veel vaker voor dan je denkt en overvallen ze je niet. Herken ze en durf de regie te pakken.

 

“Tijdens mijn promotieonderzoek werd ik betaald als onderzoeker in opleiding in plaats van arts, terwijl ik gedurende mijn onderzoeksperiode ook poli draaide en klinische handelingen verrichtte. Dit betekende dat ik maandelijks 800 euro minder salaris kreeg. De onderhandeling voor een beter salaris heeft een maand geduurd. Omdat alle artsen in de onderzoeksgroep volgens dezelfde schaal betaald werden was dit het enige aanbod dat gold. Inmiddels had ik mijn huis opgezegd om naar de andere kant van het land te verhuizen. Ik heb het toch maar gedaan, maar ik weet niet of ik het opnieuw zou doen.”

 

19. Stoppen

Weet wanneer je moet stoppen met de onderhandeling. Onderhandelen kan een leuk spel zijn maar het is niet de bedoeling dat er een vervelende sfeer ontstaat. Er is meer dan alleen je salaris, zeker als het de baan is waar je gelukkig van denkt te worden. Het materiële is even belangrijk als het immateriële. Het totaalpakket moet goed voelen en in balans zijn. Zorg dan dat je stopt met onderhandelen voordat het de relatie met je nieuwe leidinggevende negatief beïnvloedt.

 

“Bij mijn huidige baan heb ik meerdere onderhandelpogingen gedaan, maar er werd volledig vastgehouden aan de AMS schaal. Ondanks een goede voorbereiding en een gesprek waarbij ik duidelijk kon aangeven wat mijn relevante ervaring was en het hogere salaris dat mij elders was aangeboden. De reactie was kort maar krachtig: onderhandelen doen we hier dus niet. Uiteindelijk heb ik gekozen voor de leukere baan, niet het hogere salaris en daar ben ik nog steeds blij mee.”

 

20. Repeat

Elke keer dat je functie, takenpakket of rol wordt aangepast is een moment om opnieuw te onderhandelen over je salaris en randvoorwaarden. Ga je bijvoorbeeld onderwijs geven waarbij je de voorbereiding in eigen tijd moet doen? Onderhandel, want je mag best gewaardeerd worden in salaris voor de nieuwe taken die je krijgt.

 

21. Good will

Hiervoor gelden weer andere tips. Het is niet ongebruikelijk om de onderhandeling over te laten aan een financieel adviseur. Ook de Federatie Medisch Specialisten kan het goodwill bedrag berekenen met hun eigen methodiek. Ze doen dit als beide partijen vaststelling van de goodwill door de Federatie prefereren boven zelf onderhandelen of bij geschillen. De Federatie geeft alleen bindende adviezen en maakt daarom geen vrijblijvende goodwill berekeningen.

 

“Bij mijn huidige maatschap heb ik mij in moeten kopen. Die goodwill is voor iedereen gelijk en betreft de waarde van een deel van de vakgroep op dat moment in de tijd. Ik krijg maandelijks uit de coöperatie (alle medisch vrijgevestigde specialisten uit mijn ziekenhuis samen) mijn ‘deel’ en dat is evenveel als mijn andere collega’s.”

 

Heb jij nog tips of ervaringen die je wilt delen, laat ze dan hieronder achter in de comments.